Artık neredeyse günlük hayatın olağan bir parçası hâline gelen elektrik kesintileri, görünmeyen ama ciddi bir tehlikeyi de beraberinde getiriyor: Gıda güvenliği riski! Elektrik kesintileri başta et, süt, yumurta, tavuk gibi çabuk bozulabilen ürünler olmak üzere birçok gıdanın uygun saklama koşullarını ortadan kaldırmakta, bu da mikroorganizma üremesiyle ciddi gıda zehirlenmelerine yol açabilmektedir. Soğuk zincirin kırılması, ürünlerin fiziksel görünümünde bozulma olmasa bile sağlığa zararlı hale gelmesine neden olabilir. Bu nedenle, sadece üretim aşamasında değil, tüketiciye ulaşana kadar geçen tüm süreçlerde kesintilere karşı bilinçli davranmak ve gıdaların güvenliğini koruyacak önlemleri zamanında almak büyük önem taşıyor.
Elektrik Kesintilerinde Gıda Güvenliğini Sağlamak İçin Temel Önlemler:
- Buzdolabı ve dondurucu kapaklarını kapalı tutunuz.
Kesinti başladığı andan itibaren buzdolabı ve derin dondurucuların kapaklarını açmaktan kaçının. Böylece içerideki soğuk hava uzun süre korunur. Bu yöntemle:
Kapağı kapalı kaldığı sürece buzdolabındaki sıcaklık yaklaşık 2–4 saat, derin dondurucudaki sıcaklık ise içi doluysa 48 saat, yarı doluysa 24 saat güvenli seviyede kalabilir.
- Soğuk zinciri korumak için buz aküsü veya dondurulmuş su şişeleri kullanınız.
Elektrik kesintisi yaşanabileceğini önceden biliyorsanız, buzlukta su dolu şişeler dondurarak dolap içi sıcaklığın sabit kalmasına yardımcı olabilirsiniz. - Buzdolabının iç sıcaklığını izlemek için termometre kullanın.
Gıdaların güvenle saklandığı sıcaklık aralıkları:
· Buzdolabı: +1 ile +4 °C arası
· Derin dondurucu: -18 °C ve altı
Kesinti sonrası bu değerlerin üzerine çıkıldıysa, ürünler risk altına girmiş olabilir.
- 2 saatten uzun süren kesintilerde bozulma riski artar.
Kesinti 2 saati geçmişse, özellikle hayvansal gıdalar (et, tavuk, süt, yumurta, pişmiş yemekler) kontrol edilmelidir. Bu ürünler 2 saatten fazla +4 °C üzeri bir sıcaklıkta kaldıysa, “görünüşü, kokusu iyi olsa bile” kesinlikle tüketilmemelidir. +4 °C üzerindeki sıcaklığa 2 saatten az maruz kalan gıdaları pişirirken merkez sıcaklığının en az 65 °C olmasına dikkat edilmelidir. - Dondurulmuş ürünler çözündüyse tekrar dondurmayınız.
Bu ürünler pişirilerek hemen tüketilmeli. +4 °C üzerindeki sıcaklığa 2 saatten fazla maruz kalan ürünler atılmalıdır. - Gıda güvenliğinde görünüş aldatıcı olabilir.
Bozulan gıdalar her zaman kötü kokmaz veya görünüm olarak farklılık göstermez. Özellikle hayvansal gıdalarda mikroorganizma gelişimi belirgin bir bozulma olmadan da tehlike yaratabilir. Şüpheli ürünleri asla tüketmeyiniz. - İşletmeler bu tür durumlara karşı hazırlıklı olmalı, üretime geçmeden önce mutlaka gıda ve ortam kontrolü yapmalıdır.
Gıda üretimi, satış ve servis hizmeti sunan işletmeler; elektrik kesintilerinin gıda güvenliği üzerindeki etkisini göz önünde bulundurarak jeneratör, kesintisiz güç kaynağı (UPS) gibi yedek enerji sistemlerini devreye almalıdır. Soğuk zincirin sürekliliğini sağlayacak bu tür altyapı önlemleri, sadece ürün güvenliğini değil, halk sağlığını korumak açısından da zorunluluktur. Ayrıca kesinti sonrası üretim ve satışa geçmeden önce sıcaklık kontrolleri yapılmalı, riskli ürünler piyasaya sunulmamalıdır. Soğuk hava depolarını ve/veya buzdolabı sıcaklık kontrollerini Max/Min dereceyi hafızasında tutabilen özelliğe sahip kalibre edilmiş Termohigromete/Termometre ile yapılabilir. - Hazır yemek ve açıkta satılan ürünler konusunda dikkatli olunuz.
Elektrik kesintisi yaşanan bölgelerde dışarıdan alınan pişmiş yemekler, soğuk mezeler, tatlılar vb. ürünler risk taşıyabilir. Güvenliğinden emin olmadığınız ürünleri tüketmeyiniz. - Kasaptan et alırken dikkatli olunuz.
Elektrik kesintisi olan bölgelerdeki kasaplardan et ürünü alırken özellikle kıymanın önceden hazırlanmış olmamasına dikkat ediniz. Planlı elektrik kesintisi olması durumunda kasapların önlem olarak ürünlerini soğuk hava depolarında tutmaları, müşterilere hazır olması için önceden et kıymamaları gerekmektedir.
- Çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olan bireyler için ekstra dikkat gösteriniz.
Gıda zehirlenmeleri bu gruplarda daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, şüpheli hiçbir ürün bu bireylere verilmemelidir. - Kesinti sonrası alışveriş yaparken ürünlerin saklama koşullarını sorgulayınız.
Kesintiden etkilenen bölgelerdeki market ve gıda işletmelerinden alışveriş yaparken, özellikle kolay bozulabilen ürünlerde (et, süt, peynir, şarküteri, donmuş ürünler vb.) dikkatli olunuz. Paketli ürünlerde etiket bilgilerini kontrol ediniz, şişme, sızma, renk değişikliği, terleme ve ambalaj deformasyonu gibi bozulma belirtileri varsa satın almayınız.
Gıdaların güvenliğini sağlamak, sadece üreticilerin değil, tüketicilerin de sorumluluğundadır. Elektrik kesintileri geçici olabilir; ancak bu süreçte alınmayan basit önlemler, sağlığınızda kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu nedenle, buzdolabınızda sessizce bekleyen bir gıdanın nelere yol açabileceğini asla hafife almayınız.
Gıda Mühendisleri Odası olarak halkımızı bilinçli davranmaya çağırıyor, gıda güvenliği konusunda herkesin sorumluluk üstlenmesi gerektiğini bir kez daha vurguluyoruz.
KTMMOB Gıda Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu (a)
Dr. Beste Oymen Başkan
