Kuzey Kıbrıs’ta bir vatandaşımızın “Deli Dana Hastalığı” olarak bilinen Bovino Spongiform Ensefalopati (BSE) kaynaklı bir vaka sonucu hayatını kaybettiği açıklanmıştır. Bu üzücü gelişme, gıda güvenliği ve toplum sağlığı açısından alınması gereken önlemleri bir kez daha gündeme taşımaktadır.
Deli Dana Hastalığı Nedir?
BSE, sığırlarda görülen, beyin ve sinir sistemini etkileyen ölümcül bir hastalıktır. İnsanlara geçtiğinde “variant Creutzfeldt-Jakob Hastalığı (vCJD)” olarak adlandırılır ve ciddi sağlık sorunlarına yol açar.
Gıda Yoluyla Nasıl Bulaşır?
Deli dana hastalığına (BSE) sebep olan etken, “prion” adı verilen anormal bir proteindir. Bu prionlar, özellikle sığırın beyin, omurilik, göz, dalak ve ince bağırsak gibi sinir sistemi ve lenf dokularında yoğun şekilde bulunur. İnsanlara bulaşma yolu, bu dokuların gıda zincirine karışması ve tüketilmesidir.
Normal kas dokusunda (örneğin biftek) risk çok daha düşüktür, ancak kıyma ve işlenmiş ürünlerde hangi parçaların kullanıldığı net bilinmediği için bulaşma ihtimali artabilir.
Pişirme ile Yok Olur mu?
BSE’ye sebep olan prionlar ısıya ve pişirmeye karşı olağanüstü dirençlidir. Kaynatmak, haşlamak, kızartmak veya fırınlamak prionları yok etmez.
Yani “iyi pişirirsek sorun olmaz” düşüncesi yanlıştır. Bu nedenle asıl korunma yöntemi riskli dokuların gıda zincirine hiç girmemesi ve denetimlerin sıkı olmasıdır.
Gıda Mühendisleri Odası olarak halkımızı bilinçlendirmek amacıyla aşağıdaki konulara özellikle dikkat edilmesini önemle tavsiye ediyoruz:
1. Et ve Et Ürünleri Seçimi
• Etinizi mutlaka resmi denetimlerden geçen kasap ve marketlerden satın alınız.
• Ambalajlı ürünlerde etiket, üretim ve son kullanma tarihi mutlaka kontrol edilmelidir.
• Kıyma ve hazır ürünler (sucuk, salam, sosis vb.) yalnızca izinli ve kayıtlı işletmelerden temin edilmelidir.
2. Kıyma ve İşlenmiş Et Ürünleri
• Kıyma satın alırken kasapta gözünüzün önünde tek parça etten çekilmesini talep ediniz.
• Karışım ürünlerde (kıyma, sakatat karışımı köfte harcı vb.) risk artabileceği için güvenmediğiniz yerlerden alım yapmayınız.
3. Kaçak veya Denetimsiz Etlerden Kaçının
• Sokakta, izinsiz ya da belgesiz kesilen hayvanların etleri kesinlikle tüketilmemelidir.
• Kaynağı ve menşesi belli olmayan ürünlerden uzak durulmalıdır.
4. Riskli Dokuların Tüketiminden Kaçının
• Beyin, omurilik, dalak, ince bağırsak gibi dokular BSE açısından yüksek risk taşımaktadır.
• Bu dokuların tüketilmemesi, yemeklerde kullanılmaması gerekmektedir.
Yetkililere Çağrımız
• Et ithalatında ve yerel kesimlerde sıkı veteriner kontrolleri yapılmalı, riskli ülkelerden et ithalatına izin verilmemelidir.
• Kesimhanelerde riskli dokuların gıda zincirine girmesi engellenmeli, bu dokular uygun şekilde imha edilmelidir.
• Kamuoyu düzenli olarak ve şeffaf biçimde bilgilendirilmelidir.
Unutulmamalıdır ki, gıda güvenliği bir tercih değil, toplum sağlığının teminatıdır. Deli dana hastalığından korunmanın tek yolu denetimli, kayıtlı ve güvenilir gıdaya ulaşmaktır. Daha fazla can kaybı yaşanmaması için halkımızın bilinçli, yetkililerin ise sorumlu davranması hayati önem taşımaktadır.
KTMMOB Gıda Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu (a)
Dr. Beste Oymen
Başkan
