Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Çalışanları Sendikası (EL-SEN)’den gelen talep üzerine KTMMOB ilgili odalarla yapılan çalışmayı kamuoyunu bilgilendirmek amaçlı paylaşıyoruz. Bu vesile ile toplumsal her konuda teknik ve bilimsel çalışmalara katkı koymak ve yardımcı olmak için her zaman üzerimize düşeni yapmaya her zaman hazır olduğumuzu komuoyuna bildiririz.
********************************************************************************************************************************
KKTC’de Elektrik Enerjisi Üretimi
Ülkemizde enerji konusunda sürdürülebilir bir politikanın yıllar içerisinde oluşturulamaması, siyasi mekanizmaların gerekli tedbirleri ve kararları almakta yetersiz kalması, sorunların krize dönmesine ve etkilerinin doğrudan halka yansımasına sebep olmaktadır. Uzun süreden beri artarak devam etmekte olan elektrik enerjisi sorununun çözülebilmesi için kapsamlı bir strateji ve eylem planına ihtiyaç duyulmaktadır. Yaşanmakta olan sorunlara geçici ve kısmi çözümler aramak yerine sorunların kaynağına inerek bütünlüklü çözümler üretmenin tek çıkış yolu olduğu düşünülmelidir.
Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’ne bağlı Elektrik Mühendisleri, Çevre Mühendisleri ve Yerbilim Mühendisleri Odalarından oluşan çalışma ekibi, mevcut sorunların çözüm önerilerini ülkemizin gerçekleri doğrultusunda ele alarak, aşağıdaki tespit ve önerileri belirlemiştir.
Kamuoyu ve değerli halkımız ile paylaşıyoruz.
TESPİTLER ve ÖNERİLER
- Ülkemizdeki enerji krizini aşmak enerji de sadece üretim konusunu değil iletim ve tüketim bacağını da içine alacak şekilde tekrardan yapılandırılması ile mümkün olabilir. Dolayısı ile üretim konusundaki eksiklikler ve sıkıntılar değerlendirilirken iletim hatlarının yönetimi ve talep yönetiminin de düşünülmesi şarttır.
- Mevcut elektrik santralı kurulu gücü puant yükleri karşılamakta yetersizdir ve enerji arz güvenliğini tehdit etmektedir.
- KKTC’de talebin yüksek olduğu yaz ve kış dönemlerinde herhangi bir santralın devre dışı olduğu durumlarda yedek santral kapasitesi yoktur.
- Kısa vadede puant yükün karşılanması ve yedek kapasite oluşturulması için acilen konvansiyonel santral yatırımına ihtiyaç vardır. Orta vadede alternatif üretim teknolojilerinin ve depolama sistemlerinin değerlendirilmesi, alternatif yakıtların değerlendirilmesi (doğalgaz ve hidrojen gibi) fizibilite çalışmaları ve çevresel etki değerlendirme çalışmaları yapılarak yeşil enerjiye geçisin önü açılmalıdır.
- KKTC şebekesinde en ucuz üretim Kıb-Tek’e ait Teknecik Dizel Santralı’ndan sağlanmaktadır.
- KKTC şebekesinde en pahalı üretim Kıb-Tek’e ait motorin yakıtı ile çalıştırılan Teknecik Mobil Gaz Türbini Santrallerinden sağlanmaktadır.
- Enerji maliyetlerini düşürmek amacı ile santraller verimlilik ve üretim maliyetleri önceliği göz önüne alınarak çalıştırılmalıdır.
- Yeni santral yatırımlarının kuruluş ve işletme maliyetleri karşılaştırılarak doğru yatırımın tespit edilmesi gerekmektedir.
- Önümüzdeki yaz için kısa sürede yatırımın tamamlanması mümkün değildir ve yapılabilecek en etkin uygulama tüm santrallerin (Kıb-Tek ve Aksa santralleri, Aksa yedek gücü dahil) bakımlarının süratle tamamlanarak yaz öncesi emreamade hale getirilmelidir.
- Ülkemiz için özellikle yüksek kapasiteli olan mevcut alım garantili sözleşme elektrik maliyetlerinin azaltıcı etki yapmadığı gibi artırdığı tespit edilmiştir. Yeni yatırımlar için alım garantili anlaşmalar yapılmamalıdır.
- Alım garantili anlaşma yenilenebilir enerji kaynaklarının etkin kullanımını ve şebeke yönetimini olumsuz etkiler. Minimum yüklerde GES (Güneş Enerjisi Santralleri) üretimlerinde kesinti yapma ve/veya yapılacak kesintinin artmasını sağlar. Bunun yapılmaması halinde de alım garantili miktarın temin edilememesi nedeni ile ürettirilmeyen enerjinin kira bedelinin ödenmesi konusu gündeme alınabilir. Yeni kurulacak sistemlerde kira bedelinin istenmesi adil olmayacağı gibi sürdürülebilir bir uygulama da olmayacaktır. Sosyal devlet anlayışı ile geçmişte üretim hakkı verilenleri de kapsayacak bir teşviklendirme sistemi oluşturulmalıdır.
- 2016 Yılında Güney Kıbrıs ile kurulmuş olan enterkonnekte bağlantının devamlılığının sağlanması ve mahsuplaşma usulü ile sürekliliğinin aynı şekilde devam etmesi gerekmektedir.
- Ülkede fuel oil kullanılan tüm santrallerin (Kıb-Tek – Aksa santralleri) bacalarında NOx, SOx ve toz salınımları KKTC çevre yasası limit değerleri üzerindedir.
- Uzun vadede fuel oil ile elektrik üretimi sürdürülebilir değildir. AB kriterleri gözetilerek çevre dostu yatırımlar yapılmalıdır. Mevcut Güneş Enerji uygulamaları şebekeye ciddi olumsuz etkiler yaratmaktadır. Süreç içerisinde yapılan yanlış izinlendirme ve uygulamaların şebeke yönetimi ve depolamayı da içerecek şekilde acilen revize edilerek uygulanması gerekmektedir. Orta vadede yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan güneş enerjisinin kullanımı için gerekli iletim hatlarının iyileştirilmesi ile ilgili önlemler alınmalı yatırımlar yapılmalıdır. Talebin kws bazında azaltılmasına yönelik bilinçlendirme ve teşviklendirme yapılmalıdır. Tüketimin yoğun olduğu bölgelerde mevcut altyapılara küçük yatırımlarla güneş enerjisi teşviklendirilmelidir. Orta vadede arz güvenliğinin önemi değerlendirildiğinde devamlı enerji sağlayan yenilenebilir enerji üretim teknolojileri değerlendirilmelidir. Deniz, biyokütle gibi alternatiflere fizibilite ve çevresel etki değerlendirme çalışması yapılarak bu teknolojilerin de sisteme entegre edilmesine yönelik yatırımın önü açılmalıdır.
- Enterkonnekte yeşil enerjiye geçiş için şebeke esnekliği sağlayan iletim hattı olarak değerlendirilen önemli bir unsurdur. Enterkonnekte bağlantı sistemi iki devlet, Türkiye Cumhuriyeti ve KKTC arasında imzalanacak devletlerarası anlaşma ile uygulanması gereken bir projedir. Enterkonnekte bağlantı ile temin edilecek enerji için alım garantisi sağlanmamalıdır.
- Yürürlükte olan yasal mevzuatın günümüze uygun şekilde revize edilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak enerji hususunda yapılacak her türlü çalışmada yukarıda belirtilmiş olan tespit ve önerilerin dikkate alınmasını beklemekteyiz. Ayrıca çalışmaların yürütülmesinde Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği olarak her türlü katkıyı koymaya ve bu konuda tüm paydaşlarla birlikte çalışmaya hazır olduğumuzu kamuoyuna bildiririz.
Tunç Adanır
Genel Başkan
KTMMOB